یاس های سوخته

جسارت مردى شامى به دختر امام حسين عليه السلام
در مجلس يزيد مردى از اهل شام به يزيد گفت : يا اميرالمؤ منين اين دختر را بمن ببخش ، دختر سيدالشهداء لرزيد لباس عمه اش زينب را گرفت و گفت : عمه جان يتيم شدم ، حالا بايد به خدمت هم گرفته شوم ؟!
زينب كبرى به آنمرد فرمود: دروغ گفتى بخدا، نه تو مى توانى چنين كنى و نه يزيد،
يزيد در خشم شد و گفت : دروغ گفتى ، بخدا اين حق من است ، اگر بخواهم انجام مى دهم ، زينب كبرى فرمود: نه والله ، خداوند اين حق را به تو نداده است مگر اينكه از ملت ما (اسلام ) خارج شوى و دينى غير از دين ما بگيرى ،
يزيد از خشم برافروخت و گفت : در روى من اين سخن مى گوئى ، پدر و برادرت از دين خارج شدند، زينب كبرى فرمود: با دين خدا و پدر و برادرم تو و جد تو و پدرت هدايت يافتيد اگر مسلمان باشى ؟!
يزيد گفت : دروغ گفتى اى دشمن خدا، زينب فرمود: تو اميرى و از سلطنت خود سوء استفاده مى كنى و ستم مى كنى گويا يزيد حيا كرد و ساكت شد.
آن مرد شامى دوباره سخن (زشت ) خود را تكرار كرد، يزيد گفت : دور شو خدا مرگت دهد و از روى زمين بردارد. (260)
آنگاه يزيد دستور داد تا بانوان را با امام به زندانى بردند كه از سرما و گرما محفوظ نبودند، به گونه اى كه چهره آنها پوست انداخت . (261)
و در روايت است كه امام صادق عليه السلام فرمود: كه امام سجاد و همراهان حضرت را در اتاقى (مخروبه ) نهادند، برخى از اسرا گفتند ما را به اين جهت در اين اتاق زندانى كرده اند تا سقف بر سر ما فرود آيد،
زندانبانان كه رومى بودند به يكديگر با زبان رومى گفتند: اينها را نگاه كنيد، مى ترسند كه سقف بر سرشان فرود آيد در حالى كه فردا آنها را خارج كرده مى كشند، امام سجاد فرمود: جز من كسى زبان رومى نمى دانست .
و طبق پاره اى از روايات يزيد منتظر بهانه اى بود تا امام سجاد را به قتل برساند. (262)
بخش دوم : فصل دوم : عوامل مؤ ثر در حفظ عاشورا
سيدالشهداء محور بقاء اسلام گرديد
شهادت سيدالشهداء و ياران و اسارت خاندان حضرت ، و مصائب و مظلوميتهاى فراوانى كه بر خاندان پيامبر رفت ، در آن دوران خفقان و انحراف بنى اميه ، اسلام را زنده كرد و مخالفين را رسوا نمود،
و در پى آن خداوند متعال توسط ائمه اطهار عليهم السلام ، اين حادثه بزرگ را وسيله اى براى بقاء دائمى دين خود قرار داد،
از آن به بعد، در دستورات اسلامى ، حمايت همه جانبه اى از جانب اهل البيت عليهم السلام نسبت به شئونات سيدالشهداء صورت گرفته است ، تا نام امام حسين و ياد حضرت كه رمز بقاء دين است ، هميشه در دلها زنده و پاينده بماند.
خداوند مى خواهد، از طريق سيدالشهداء كه حماسه آفرين و اميد اسلام است ، دين خود را زنده نگه دارد، به همين جهت است كه مى بينيد، زيارت قبر امام حسين ، در هر زمان مستحب مؤ كد است ، حتى زيارت حضرت از راه دور، در هر زمان توصيه مى شود، يعنى هر روز به ياد حسين باشيم ، تربت حسينى شفاست ، تا در هنگام بيمارى به واسطه سيدالشهداء از خدا حاجت بخواهيم ، تربت حسينى ، امان از هر ترس و خوفى است ، كه همراه داشتن آن فضيلت دارد، حتى در نماز سجده بر مهر حسينى فضيلت مضاعف دارد، هنگام نوشيدن آب ، سلام كردن بر حضرت و نفرين بر قاتلين او ثوابهاى بزرگ دارد، در روزهاى بزرگى كه معمولا بايد بياد خدا بود، زيارت امام حسين ، راه تقرب بخدا معرفى شده است مثل شبها و روزهاى جمعه ، ماه رمضان ، شبهاى قدر، شب نيمه شعبان ، عيد فطر و قربان ، روز عرفه و مانند آن ،
و در اين ميان ، برقرارى مجالس عزاى سيدالشهداء و گفتن شعر و گريه كردن و گرياندن و ذكر مصائب حضرت ، با آنهمه تاءكيدات و توصيه هاى فراوان حكايت از اين هدف مقدس الهى دارد كه خداوند مى خواسته است سيدالشهداء و امور مربوط به او را ضامن بقاى اسلام ناب محمدى گرداند، و حسين را خون خود قرار دهد، كه در كالبد مردم ، موجب حيات دينى آنها باشد.
اينك شما را به نمونه اى از صدها حديث و روايت كه در مورد شئونات و مسائل مربوط به سيدالشهداء وارد شده است راهنمائى مى كنيم .
افسوس كه اين كتاب حاضر، مجال آن را ندارد تا تعداد بيشترى از آنهمه روايات را براى شما عاشقان حضرتش ارائه دهيم ، چرا كه انسان تا آنهمه روايات و انبوه فضائل و توصيه ها را در مسائل مذكور، با تعابير و عناوين مختلف مشاهده نكند به عظمت مساءله آگاه نخواهد شد، و ما براى موفقيت هر چه بيشتر در ارائه اين منظور سعى كرده ايم از روايات متعدد، مطالب گوناگون را فهرست وار در دسترس شما خوانندگان قرار دهيم .

تحلیل الویری از تاثیر فرهنگ عاشورا بر سبک زندگی شیعیان
الويري

یک عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: هرچند الگویی که فرهنگ عاشورا برای سبک زندگی شیعه ارائه کرده و میراثی قوی و غنی است همچنان با نشاط و فعال ادامه حیات می‌دهد، اما هنوز نتوانسته‌ایم در فضاهای جدید، سبک زندگی مردم را بر اساس آموزه‌های دینی، قرآنی و مکتب اهل بیت(ع) شکل دهیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با ارائه تحلیلی از” تاثیر فرهنگ عاشورا بر سبک زندگی شیعیان” ابتدا با اشاره به دو مقدمه، اظهار کرد: بسیاری از مکاتبی که با داشتن مبانی فکری، فلسفی و جهان‌شناختی برنامه‌ای برای زندگی انسان‌ها تدوین می‌کنند این دغدغه را دارند که چگونه فرهنگ و اندیشه‌های خود را در زندگی پیروان خود رخنه دهند.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین تبدیل اندیشه‌ها به فرهنگ عمومی مردم یکی از دغدغه‌های برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران است.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: بالاترین شکلی که یک اندیشه بخواهد در فرهنگ مردم تجلی پیدا کند این است که آن اندیشه از ظرفیت لازم برای شکل دادن به زندگی مردم و ارائه یک الگو برای زندگی آنها برخوردار باشد. یعنی یک سبکی باشد که بتواند زندگی مردم را براساس خود شکل و سامان دهد.

الویری با بیان تعریفی از مقوله سبک زندگی افزود: سبک زندگی عبارت از یک سلسله قواعد، ضوابط و معیارهایی که توجیه کننده چگونگی برطرف کردن نیاز‌های روزمره انسان‌هاست.

این عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) یادآور شد: مساله سبک زندگی که اخیرا مقام معظم رهبری به وضوح به آن اشاره کردند مساله بسیار مهمی است که متاسفانه در این زمینه موفقیت لازم را نداشتیم تا بتوانیم سبک زندگی مردم را بر اساس آموزه‌های دینی و قرآنی و مکتب اهل بیت(ع) شکل دهیم.

وی در ادامه با طرح این سوال که فرهنگ عاشورا چگونه در سبک زندگی شیعه نقش دارد و چه کار‌هایی می‌توان در دوران معاصر در این زمینه انجام داد؟ تصریح کرد: انسان‌ها در زندگی روزمره خود با نیازهای مختلفی سروکار دارند که خوراک،‌ پوشاک، مسکن، معماری و شهرسازی، حمل‌ونقل و روابط اجتماعی مهم‌ترین نیاز‌های انسان در یک زندگی روزمره است که برای برطرف کردن هر یک از آن‌ها به شکل‌های مختلف عمل می‌کنند. اما به آن قواعد و معیار‌هایی که سبب می‌شود شخص این نیازها را برطرف کند سبک زندگی گفته می‌شود.

الویری افزود: سبک زندگی با توجه به نیارهای متعدد انسان‌ها از اجزای مختلفی تشکیل شده است و این مؤلفه‌های تشکیل دهنده سبک زندگی از عوامل مختلفی تاثیر می‌گیرند.

این استاد تاریخ و تمدن ملل مسلمان با بیان این‌که «سبک زندگی انسان‌ها متاثر از عواملی است» گفت: یکی از این عوامل شرایط اقلیمی است به طوری که زندگی، پوشاک،‌ مسکن، حمل‌و‌نقل و… کسی که در یک منطقه سردسیر زندگی می‌کند با شخصی که در منطقه گرمسیر زندگی می‌کند متفاوت است.

وی یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر سبک زندگی را اندیشه‌های دینی عنوان کرد و افزود: دین می‌تواند در کنار عواملی مثل شرایط اقلیمی بر روی سبک زندگی انسان‌ها اثر بگذارد به این معنا که اگر یک شخص مسیحی باشد متاثر از آموزه‌های این دین است و در نیازهای روزمره خود این آموزه‌ها را رعایت خواهد کرد.

الویری یادآور شد: شکی نیست که آموزه‌های دینی در همه ابعاد و لایه‌های سبک زندگی دخالت می‌کنند و دین می‌تواند در این امور اثرگذار باشد. بنابراین ادیان می‌توانند بخشی از سبک زندگی انسان‌ها را از همدیگر متمایز کنند. بر این اساس یک مسلمان سبک زندگی متفاوتی از یک غیر مسلمان دارد و این به معنای آن نیست که در تمام اجزای زندگی هیچ اشتراکی بین آن‌ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: به عنوان مثال یک فرد مسلمان از هر گوشتی در غذای خود استفاده نمی‌کند یا در پوشاک خود یک‌سری معیارها را رعایت می‌کند که شاید یک غیر مسلمان آن‌ها را رعایت نکند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به این‌که «در میان مسلمانان نیز شیعیان از یک سبک زندگی متمایز نسبت به غیرشیعیان برخوردار هستند» اظهار کرد: مراد از این سخن آن نیست که شیعیان در همه امور زندگی‌شان متفاوت از سایر مسلمانان هستند اما این وجه تمایز را می‌توانیم در پاره‌ای از موارد پیدا کنیم به طوری که یک شیعه و پیرو مکتب اهل بیت(ع) در سبک زندگی متمایز با غیر شیعه است.

وی با تاکید بر تاثیر فرهنگ عاشورا به عنوان بخشی از آموزه‌های دینی در سبک زندگی شیعیان افزود: شیعیان به فرهنگ عاشورا به عنوان فرهنگی برآمده از اندیشه امامت معتقد هستند که قوام تشیع را تشکیل می‌دهد و تاثیر خاصی بر زندگی شیعیان داشته و شیعه را از غیر شیعه‌ها در پاره‌ای از جنبه‌ها متمایز کرده است.

الویری تاکید کرد: فرهنگ عاشورا با مدیریت اهل بیت(ع) از این ظرفیت برخوردار است که بتواند این تاثیر همه جانبه را در زندگی انسان‌ها داشته باشد به طوری که اگر این حادثه برای هر گروه یا اندیشه دیگری اتفاق می‌افتاد می‌توانست به پایان یافتن حیات اجتماعی آن اندیشه بینجامد.

این پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی با بیان این‌که «با مدیریت و ابتکار اهل بیت(ع)‌ این تهدید بزرگ در تاریخ شیعه تبدیل به یک فرصت شد» گفت: حادثه شهادت امام حسین(ع) و خون‌هایی که ریخته شد، می‌توانست به محدود شدن و از بین رفتن اندیشه اسلام ناب منجر شود اما با ابتکار و مدیریت ائمه(ع) توانست به حیات اندیشه اسلامی بینجامد. بنابراین ائمه(ع) ‌از این حادثه الگویی برای زندگی مسلمانان ساختند.

وی همچنین به بخشی از مجموعه آموزه‌هایی که درباره امام حسین(ع) در اخبار و روایات اسلامی ذکر شده است، اشاره کرد و افزود: پاره‌ای از روایات واحادیث توصیه موکد بر زیارت امام حسین(ع) دارد و حتی برای کسانی که توفیق زیارت پیدا نکردند زیارت ایشان از راه دور سفارش شده است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) خاطرنشان کرد: برخی دیگر از سفارش‌ها در ارتباط با قداست و شرافت تربت امام حسین(ع) و جایگاه آن است که گفته شده تربت امام حسین(ع) پاس داشته شود و مستحب است سجده بر خاک تربت امام حسین(ع)‌ باشد یا کام کودکان تازه متولد شده با تربت امام حسین(ع)‌ برداشته شود یا این‌که همراه با کسی که از دنیا می‌رود مقداری تربت گذاشته شود. همچنین مستحب است که تسبیحات حضرت زهرا(س) و اذکاری که در دین ما وارد شده با تسبیحی باشد که دانه‌هایش از تربت امام حسین(ع) باشد.

الویری اضافه کرد: همچنین بخش دیگری از این سفارشات بر اقامه مجلس عزا و گریه برای امام حسین(ع)، خواندن شعر در وصف ایشان و ذکر مصیبت آن حضرت توصیه کرده است. همچنین سفارش شده وقتی ایام شهادت امام حسین(ع) فرا می‌رسد مستحب است شیعیان به همدیگر تسلیت بگویند یا بعد از نوشیدن آب بر امام حسین(ع) سلام بفرستند.

وی با بیان این‌که «وقتی پیروان امام معصوم(ع) به این نکات عمل می‌کنند در واقع به ابعاد مختلف زندگیشان جهت و شکل می‌دهند» گفت: نتیجه ابتکارات و توصیه‌های ائمه(ع) را در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های شیعیان می‌بینیم، به عنوان مثال وجود غذاهای نذری که برای امام حسین(ع) طبخ و توزیع می‌شود این خیرات و مبرات که نذر امام می‌شود یا استقبال و پذیرایی که از عزاداران می‌شود درهیچ یک از گروه‌های اسلامی سابقه ندارد و این قدر مردم پایبند هستند که در اوج مشکلات اقتصادی این نذورات کم رنگ نمی‌شود، زیرا با اعتقادات شیعه پیوند خورده است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) ادامه داد: تبرک جستن از این نذورات به عنوان شفا دهنده و نجات دهنده‌ انسان از مشکلات بخشی از زندگی شیعیان شده است.

وی با اشاره به تاثیر فرهنگ عاشورا در یکی دیگر از مولفه‌های سبک زندگی یعنی مقوله پوشاک افزود: همین که شیعیان لباس خاص و ویژه عزاداری دارند یا لباسی که در مراسم تعزیه استفاده می‌شود نشان دهنده این موضوع است که شیعه را ازغیر شیعه متمایز می‌کند.

این مدرس حوزه و دانشگاه یادآور شد: در فضاهای شهری و معماری متاثر از فرهنگ عاشورا یک فضاهای کالبدی در محیط شیعه وجود دارد که در محیط غیر شیعه پیدا نمی‌شود. به عنوان مثال در شهرها و روستاهای شیعه‌نشین حسینیه، زینبیه، تکیه ‌و… می‌بینیم که در محیط‌های غیرشیعه این‌ها را نمی‌بینیم.

الویری وجود سقاخانه‌ها در خیابان‌ها را که در گذشته با فرهنگ خاصی همراه بود از دیگر جلوه‌های این تاثیرپذیری دانست و گفت: متاسفانه این مورد کم رنگ شده یا برچیده شده است، اما در قدیم بخشی از فضاهای شهری را نشان می‌داد که برآمده از فرهنگ عاشورا بود.

وی همچنین افزود: البته در دوران معاصر محل‌های آب خوردن که به نام امام حسین(ع) برای استفاده عموم گذاشته‌ می‌شد و بر روی آن‌ها تعابیری همچون این‌که “بنوش به یاد لب تشنه حسین(ع)” نوشته می‌شود، تداوم فرهنگ عاشورا و رخنه آن درلایه‌های زندگی روزمره مردم را نشان می‌دهد.

این مدرس تاریخ اسلام با اشاره به وجود تعزیه‌خوان‌ها در سطح جوامع شیعی گفت: در گذشته اغلب مکانی ویژه تعزیه وجود داشت که گاه در ایام غیر محرم استفاده عمومی از آن می‌شد و گاهی ویژه ایام تعزیه بود، یا حتی منازلی بودند که بساط و وسایل عزاداری را در آن نگهداری می‌کردند.

الویری در ادامه با اشاره به نفوذ و اثزگذاری فرهنگ عاشورا در داخل منزل و چینش آن تصریح کرد: این‌که در مناسبت‌ها، شیعیان پرچمی بر در منزلشان نصب می‌کنند یا نوشته و تصویری در منزلشان دیده می‌شود و برکت زندگی‌شان را به این می‌دانند و حتی در چینش منزل یک جای خوبی را به پدیده‌ای که با امام حسین(ع)، پیوند بخورد اختصاص می‌دهند حتی اگر این پدیده یک سوغاتی از کربلا باشد را بر دیوار نصب می‌کنند نشان از همین تاثیرپذیری و الگوگیری از فرهنگ عاشوراست.

وی خاطرنشان کرد: برخی مقید بودند و خانه‌ها را به گونه‌ای می‌ساختند که قسمتی برای اقامه روضه و برپایی مجلس روضه وجود داشته باشد. این‌ها تاثیر فرهنگ عاشورا در معماری و محل سکونت پیروان مکتب اهل بیت(ع) است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: در آداب و تشریفات زندگی روزانه، از سجده بر تربت امام، سلام گفتن بر امام پس از نوشیدن آب، مقید بودن به شرکت در عزاداری امام در طول سال به ویژه ایام محرم این فرهنگ دیده می‌شود، به طوری که کمتر شیعی است که در ایام محرم به ویژه شب و روز عاشورا به گونه‌ای عرض ادب به محضر امام حسین(ع) نداشته باشد.

الویری یادآور شد: حتی بسیاری از آن‌هایی که در شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند روز عاشورا خود را مقید به گرد آمدن در روستاهای خود می‌دانند تا بازآفرینی شیرینی از خاطرات کودکی‌شان را که با عاشورا پیوند خورده است داشته باشند.

وی با بیان این‌که «شیعیان در این ماه به احترام امام حسین(ع) از برپایی جشن‌ و هر اقدامی که بوی شادی دهد پرهیز می‌کنند» اظهار کرد: این کارها تداوم فرهنگ عاشورا در لایه‌های مختلف زندگی مردم است. که اگر به آنها مسائل شغل، ادبیات، آداب و رسوم زندگی و… را اضافه کنیم دنیایی از مطالب در این زمینه می‌شود.

این استاد تاریخ و تمدن ملل مسلمان در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با ایسنا تصریح کرد: تجربه تاریخی ما نشان می‌دهد فرهنگ عاشورا از ظرفیتی برخوردار است که با ابتکار و مدیریت ائمه (ع) به عنوان بخشی از آموزه‌های دینی، نقش موثری در سبک زندگی مسلمانان ایفا کرده و می‌کند، بنابراین ما در گذشته در این امر بسیار موفق بودیم و راز ماندگاری فرهنگ کربلا با ابتکار ائمه(ع) همین بود که فرهنگ کربلا و عاشورا با همه اجزاء زندگی انسان‌ها پیوند خورده است.

وی ادامه داد: این تجربه موفق تاریخی پیش روی ما است اما در دوران معاصر و بخش‌هایی از زندگی جدید ما که فرهنگ وارداتی وارد زندگی ما شده است به نظرمی‌رسد علمای ما نتوانستند کاری که ائمه (ع) انجام دادند را به خوبی ادامه دهند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با طرح این سوال که فرهنگ عاشورا در فضاهای مجازی و فناوری جدید تا چه اندازه توانسته حضور فعال داشته باشد و سبک زندگی یک شیعه را از غیر شیعه متمایز کند؟ اظهار کرد: این پرسشی است که نمی‌توان پاسخ مثبت و قابل دفاعی به آن داد، اما این تجربه موفق تاریخی با الهام از سیره ائمه(ع) پیش روی ماست که همه ما را فرا می‌خواند با الهام از اهل بیت(ع) ‌در این فضای زندگی جدید بتوانیم سبک زندگی جدیدی را برای شیعیان رقم بزنیم.

الویری در پایان تاکید کرد: آنچه امروز به عنوان الگویی برای سبک زندگی شیعه داریم میراث پیشین است و حرکت جدیدی صورت نگرفته است، البته میراث پیشین آنقدر قوی و غنی است که همچنان با نشاط و فعال ادامه حیات می‌دهد، اما فضاهای جدید نیازمند پاره‌ای تدابیر جدید است که امیدواریم بزرگان به این موضوع اهتمام بورزند.

عاشورا از ریشة عشر به معنای ده و دهم و تاسوعا از ریشه تسع به معنای نه و نهم است.

این لفظ فقط بر نهمین و دهمین روز محرم اطلاق شده است.

به لحاظ آن که حوادث مهم کربلا در روز نهم و دهم ماه محرم الحرام اتفاق افتاد، این دو روز را برجسته تر نموده و به نام تاسوعا و عاشورا یعنی روز نهم و دهم محرم الحرام در فرهنگ مسلمانان به ویژه شیعیان از جایگاه خاصی بهره مند شد.

ابن اثیر در کتاب «نهایه» میگوید: «عاشورا یک اسم اسلامی است». [1]

همین مطلب را طریحی در «مجمع البحرین» گفته است.[2]

البته پیش از واقعه کربلا، هم پیامبر اسلام(ص) و هم حضرت علی(ع) شهادت امام حسین(ع) را در کربلا پیشگویی کرده بودند. امام حسین(ع) نیز شهادت خود را پیشگویی کرده، به برخی از پیامبران پیشین نیز شهادت آن حضرت وحی شده بود.[3]

پس از آن که حضرت امام در کربلا به شهادت رسید، روز عاشورا میان مردم به روز حزن و اندوه شناخته شد و شیعیان علی(ع) آن روز را روز عزا و عزاداری قرار دادند. از این رو به نام عاشورای حسینی شهرت یافت.

امام صادق(ع) فرمود: و أمّا یوم عاشورا فیوم أصیب فیه الحسین(ع) صریعاً بین أصحابه و أصحابه حوله صرعی عراة؛[4]عاشورا روزی است که حسین(ع) میان یارانش کشته شد و بر زمین افتاد. یاران او نیز پیرامون او به خاک افتاده و عریان بودند.

روز نهم محرّم، تاسوعای سال 61 هجری امام حسین و یارانش در محاصرة نیروهای دشمن بودند. در این روز دشمن آب را به روی اهل بیت امام حسین(ع) و یاران او بسته بود.

این روز به دلیل این که بر اهل بیت سخت گذشت و شاید یکی از روزهای بسیار سخت و مصیبت بار برای خاندان پیامبر بود،به عنوان تاسوعای حسینی، مورد توجه شیعیان قرار گرفت.

امام صادق(ع) فرمود: «تاسوعا روزی است که حسین(ع) و اصحاب او در کربلا محاصره شدند و سپاه شامیان بر ضد آنان گرد آمد. ابن زیاد و عمر سعد از فراهم آمدن آن همه سوار خوشحال شدند و آن روز، حسین(ع) و یارانش را ناتوان شمردند و یقین کردند دیگر برای او یاوری نخواهد آمد و عراقیان او را پشتیبانی نخواهند کرد».[5]

در مقابل شیعیان، بنی امیه و پیروانشان روز عاشورا را روز جشن و سرور قرار دادند. به تدریج دشمنان درباره عاشورا احادیثی ساختند تا آن روز را با فضیلت نشان بدهند، در حالی که آن روز، روز غم و اندوه و مصیبت است. روزی است که بهترین انسان را کشتند، جگر رسول خدا را پاره کردند و زنان و کودکان پیامبر را به اسارت بردند، آیا این روز میتواند روز مبارکی باشد؟!

امام صادق(ع) در همین باره می فرماید: بنی امیه و همراهان آنان از شامیان، نذر کردند که اگر امام حسین کشته شد و به سپاهیان (بنی امیه) آسیبی نرسید و حکومت در خاندان ابی سفیان تثبیت شد، روز عاشورا را عید قرار دهند و به شکرانه پیروزی خود، روزه بگیرند. این عمل، به صورت روش و سنتی میان مردم تاکنون ادامه دارد، که ریشه آن از خاندان ابوسفیان است. در این روز، مردم روزه می گیرند و با شادی، با خویشان و بستگان خود، رفتار می کنند.[6] از این رو در زیارت عاشورا آمده است:

«اللّهم ان هذا یوم تبرّکت به بنو امیّة وابن آکلة الاکباد».[7]

از جمله روایتی که در متون روایی و تاریخی راه یافته آن است که گفته اند: علت نامگذاری روز دهم محرّم به عاشورا آن است که ده نفر از پیامبران به ده کرامت در این روز مورد گرامیداشت الهی قرار گرفته اند[8]، در حالی که این سخن صحیح نیست. ابن درید میگوید: «عاشورا یک اسم اسلامی» است و در دوره جاهلیت به این نام معروف نبود.[9]

شیخ عباس قمی با اشاره به همین حدیث به نقل از نویسنده «شفاء الصدور» میگوید: بنی امیه روز عاشورا را مبارک میدانستند. در این روز برای خود خرید میکردند و خرید را در آن روز سنّت کرده بودند.آنان در این روز مراسم عید بر پا میکردند، آن روز را روزه میگرفتند و در آن روز طلب حوائج را مستحب میدانستند، برای همین درباره روز عاشورا فضایل و مناقبی ساخته اند و حتی دعائی هم درباره آن درست کرده اند که اولش این است: «یا قابل توبة آدم یوم عاشورا، یا رافع ادریس الی السماء یوم عاشورا، یا مسکّن السفینة یوم عاشورا یا غیاث ابراهیم من النار یوم عاشورا». اینها را ساخته اند تا امر مشتبه شود. آنان در سخنرانی های خود میگویند: هر نبیّ وسیله و شرفی دارد و در روز عاشورا این شرف زیاد میشود، مانند خاموش کردن آتش نمرود برای ابراهیم، قرار گرفتن سفینه نوح کوه جودی، غرق ساختن فرعون در دریا و نجات حضرت موسی از دست فرعون، نجات حضرت عیسی از دست یهودیان.

شیخ عباس قمی در ادامه میگوید: شیخ صدوق از میثم تمار نقل کرده امت پیامبر، فرزند پیامبر را میکشند و روز عاشورا که فرزند پیامبر را کشته اند، روز مبارک قرار میدهند! راوی میگوید: به میثم گفتم: چگونه آن روز را روز مبارک قرار میدهند؟ گفت: آنان در فضیلت آن حدیث جعل میکنند و میگویند: روز عاشورا روزی است که خداوند توبه آدم را پذیرفته با اینکه توبه آدم در ذی حجه پذیرفته شده است.آنان میگویند: در عاشورا، یونس از شکم ماهی نجات یافته، در حالی که در ذی قعده از شکم ماهی نجات یافته است. میگویند: روز عاشورا روزی است که کشتی نوح کنار کوه جودی قرار گرفت در حالی که روز هیجدهم ذی حجه قرار گرفت. آنان میگویند: روز عاشورا دریا برای موسی شکافته شد در حالی که در ربیع الاول شکافته شده بود.[10]

حضرت امام رضا(ع) می فرماید: «کسی که در روز عاشورا از انجام کارهای مورد نیاز خویش پرهیز نماید، خداوند، حوائج دنیا و آخرت او را برآورده کند و کسی که روز عاشورا را، روز حزن و اندوه و مصیبت و گریه خود قرار دهد، خداوند روز قیامت را، روز شادی و سرور او گرداند و چشمش با دیدن ما در بهشت، روشن گردد.[11]
مرتبطات

کسب و کار در تاسوعا و عاشورای حسینی

توضیحی درباره تاسوعا و عاشورا و ریشه آن دو

عطر و ادکلن در ایام عزاداری

ازدواج در ماه های محرم و صفر

پی نوشت ها

[1] ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث، ج3، ص240

[2] طریحی، مجمع البحرین، ماده عشر، ج3، ص186

[3] بحارالانوار، ج 44، ص 223 و ص 250.

[4] کافی، ج4، ص147؛بحار، ج45، ص 95.

[5] سفینه البحار، ج 1، ص 312 (ماده تسع).

[6] بحارالانوار، ج45، ص 95 – 96.

[7] همان، ج 98، ص 295.

[8] حیاة الامام الحسین، ج 3، ص 179.

[9] الصحیح من سیرة النبی، ج 4، ص 306.

[10] مفاتیح الجنان، ص 476، اعمال روز عاشورا.

[11] سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ص 578، اعمال روز عاشورا.

کلمات کليدي: تاسوعای حسینی
عاشورا
موارد مرتبط
عاشورا در هند

ماه محرم در هند بودم. هند بیش از بیست میلیون شیعه دارد. در شهری بودم که هفتاد هزار شیعه داشت و متأسّفانه یک طلبه هم در آنجا نبود. آنان گودالی درست کرده بودند که پر از آتش گداخته بود و با پای برهنه و …
عبرت های عاشورا (1)

عبرت های عاشورا (1) عبرتهای عاشورا(خاتمی، سید احمد)بیانات رهبری در سال 1371یکی از جهات مربوط به حادثه عاشورا، عبرت های عاشوراست. عاشورا غیر از درس، یک صحنه عبرت است. انسان باید در این صحنه نگاه کند تا…
ﺑﺎﺯﺧواﻧﻰ اﻧﺪﻳﺸه هاﻯ اماﻡ ﺧﻤﻴنی (ﺭﻩ) (ﺩﺭﺱ ﻫﺎ ﻭ ﻋﺒﺮﺕ ﻫﺎﻱ ﻋﺎﺷﻮﺭﺍ)

ﺍﺯ ﻣﻠﺖﻫﺎﻱ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺍﺯ… ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻋﺰﺍﺩﺍﺭﻱ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﻃﻬﺎﺭ ﻭ ﺑﻮﻳﮋﻩ ﺳﻴﺪ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﻭﺭ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺑﺎﻋﺒﺪﺍﷲ ﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﻫﻴﭻﮔﺎﻩ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺍﺋﻤﻪ علیهم السلام ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ …
عبرت های عاشورا در نگاه بلند رهبری

از مهم ترین آموزه ها و تعالیم عاشورا، در طول سالیان دراز و قرن های متمادی، عبرت آموزی این واقعۀغم بار تاریخی است و باید اذعان داشت مهم تر از درس های عاشورا عبرت های عاشوراست. درس های عاشورا راه درمان…
مرگ با عزّت بِه از زندگی با ذلّت

به درستی که من مرگ را جز سعادت نمی بینم و زندگی با ستمکاران را جز محنت نمی دانم.