یاس های سوخته

عمليات شيخ فضل الله نوري

اين عمليات با شيوه غيركلاسيك در شمال آبادان با تلاش مشترك ارتش و سپاه در تاریخ 25 اردیبهشت 1360 و با هدف انهدام توان دشمن انجام شد.

اين عمليات منجر به 2 كيلومتر پيشروي و تسخير تپه هاي مدن در محور شهيد موذني در شمال آبادان – كه دشمن از آن براي ديده باني بهره مي برد – گرديد . در اين حمله سپاه و ارتش به ميزان نيروي برابر ، شركت كردند و موفق به انهدام و غنيمت گرفت 15 دستگاه تانك و هلاكت واسارت 170 تن از قواي دشمن شدند .
******
عملیات‌های متعددی برای شکست حصر آبادان از تاریخ 9 مهر 1359 با عملیات کوی ذوالفقاری آغاز شد و تا پایان عملیات ثامن الائمه(ع) در 6 مهر 1360 که منجر به شکست محاصره آبادان شد، انجام گرفت. عملیات شیخ فصل الله نوری که در تاریخ 25 اردیبهشت 1360 با هدف آزادسازی تپه‌های مدن صورت گرفت ، یکی از این عملیات هاست. این عملیات که بیشتر با نام عملیات تپه های مدن شناخته می شود نیز با نام فاتح تپه ها، شهید رضا مۆذنی نام برده شده است.

تپه های مدن

روستای مدن در شمال شرقی آبادان واقع شده است. در شمال این روستا میدان تیر آبادان قرار داشت كه قبل از جنگ، بر اثر دو عارضه مصنوعی با ارتفاع چندمتری از سطح مناطق مجاور ایجاد شده بود و به صورت تپه هایی در دشت هموار منطقه شمال بهمنشیر مشاهده می شد، یکی از واقعیته های ارزشی جنگ در آبادان است که تا حدود زیادی از یاد رفته است.

دو تپه ای که طول هر کدام بیش از 200 متر نبود، محل دیده بانی و پیشانی خط پدافندی تیپ و لشگرهایی بود که نیروهای پیاده و زرهی دشمن را به همراه داشت و با خط دشمن نزدیک 2 کیلومتر فاصله داشت.

این عملیات به شیوه غیركلاسیك در تاریخ 25 اردیبهشت ماه 1360 با هدف انهدام توان دشمن در محور شهید موذنی صورت گرفت، منجر به 2 كیلومتر پیشروی و تسخیر تپه های مدن در محور شهید موذنی، شمال آبادان شد، دشمن از آن برای دیده بانی بهره می برد. در این حمله سپاه و ارتش به میزان نیروی برابر ، شركت كردند و موفق به انهدام و غنیمت گرفتن 15 دستگاه تانك و هلاكت واسارت 170 تن از قوای دشمن شدند.

***********
رزمندگان پس از اینكه در عملیات ذوالفقاری (9/8/59)، عراقی ها را تا پشت جاده قفاص عقب راندند، حدود 10 روز بعد با حمله دیگری دشمن را ناچار به عقب نشینی تا تپه های مدن كردند. عراقی ها با استقرار در این تپه ها علاوه بر اینكه جاده قفاص را كنترل می كردند، بر شهر آبادان دید داشتند و آن را دقیق زیر آتش قرار می دادند. در تاریخ 25/2/1360، در عملیاتی شیخ فض الله نوری با فرماندهی سپاه پاسداران آبادان این تپه ها آزاد شد و در پی آن رزمندگان مواضع پدافندی خود را به شمال سه راهی آبادان منتقل كردند.

طرح این عملیات با همكاری برادران سپاه ارتش و جهاد برای به تصرف درآوردن تپه های دیده بانی « مدن » كه در مقابل رودخانه بهمن شیر (نهر مدن ) قرار داشت تهیه شد. زیرا دشمن توسط گروهان های كماندویی خود از این تپه ها نه تنها برای دیده بانی استفاده می كرد بلكه توانسته بود راه تداركاتی نیروهای ما را به صورت شبانه روزی قطع و ناامن كند قبل ازشروع عملیات به طور رسمی برادران جهادسازندگی با انجام یك سری فعالیت های مهندسی زمینه را برای انجام عملیات نهایی آمده كردند.
راس ساعت 5 صبح دشمن با 50 دستگاه تانك و نفربر ضدحمله خود را شروع كرد و به سرعت راه تپه ها را پیش گرفت اما ناگهان در روبه روی خود دیوار خاكی جدیدی مشاهده كرد و مجبور به توقف شد

احداث 3 كیلومتر خاكریزی برای محاسبه تپه های مدن، ساخت 1 دهنه پل شبكه ای بر روی رودخانه بهمن شیر، تداركات موردنیاز واحدهای عمل كننده، 500 متر جاده در سمت شمال آبادان 2 كیلومتر جاده در شرق بهمن شیر كه با امكانات و تجهیزات ناچیزی آماده شد از جمله آن فعالیت هاست .

سرانجام پس از تكمیل سازه ها، عملیات در تاریخ بیست وپنجم اردیبهشت ماه سال 1360 ساعت 9 شب به فرماندهی شهیدرضا موذنی آغاز شد . در این عملیات نیروهای سپاه و ارتش به طور هماهنگ و در كنار یكدیگر عمل می كردند و قرار بر این بود كه به محض تصرف نخستین تپه فریاد « الله اكبر » به عنوان رمز پیروزی بلند شود تا برادران سنگرساز بی سنگر جهادسازندگی بار دیگر وارد صحنه كارزار شوند.

حدود نیم ساعت پس از آغاز عملیات صدا اولین تكبیر به عنوان فتح نخستین تپه بلند شد و این سبب شد تا جهادگران عملیات خود را آغاز كنند . آنان توانستند تا ساعت 4 ونیم صبح، زیر رگبار و آتش دشمن 4 كیلومتر خاكریز با ارتفاع 3 متر بسازند و به خاكریزهای نیروهای خودی وصل كنند .

راس ساعت 5 صبح دشمن با 50 دستگاه تانك و نفربر ضدحمله خود را شروع كرد و به سرعت راه تپه ها را پیش گرفت اما ناگهان در روبه روی خود دیوار خاكی جدیدی مشاهده كرد و مجبور به توقف شد.

رزمندگان اسلام كه آرپی جی به دست در پشت خاكریز كمین كرده و آماده مقابله با ضدحمله دشمن بودند از فاصله ی 10 متری تعدادی از تانك های دشمن را منهدم ساختند و بقیه نیروهای مهاجم را هم مجبور به فرار كردند.

به این ترتیب دشمن به علت از دست دادن تپه های دیده بانی مدن مجبور شد به جاده ی ماهشهر ـ آبادان عقب نشینی كند.
دشمن توسط گروهان های كماندویی خود از این تپه ها نه تنها برای دیده بانی استفاده می كرد بلكه توانسته بود راه تداركاتی نیروهای ما را به صورت شبانه روزی قطع و ناامن كند

شهید موذنی، فاتح تپه های مدن

رضا مۆذنی در سال 1335 در یك خانواده مذهبی در شهر آبادان به دنیا آمد.او اصالتا خمینی شهری بود که به دلیل انتقال کار پدر به آبادان در این شهر به دنیا آمد. ایام كودكی را در كوچه‌های آباد و پر رونق شهر سپری كرد و پس از مدتی به همراه خانواده به وطن اصلی خود خمینی شهر مراجعت کرد اما تصویر كوچه‌ها، خانه‌ها و خیابان های آنجا را به خاطر سپرد تا روزی با تقدیر الهی باز گردد. رضا سال های تحصیل را پشت سر گذاشت و موفق به اخذ مدرك فوق دیپلم شد. در سال 1356 به خدمت سربازی اعزام و با شروع جنگ تحمیلی از آنجایی كه با منطقه جنوب آشنا بود به جبهه شتافت و در خرمشهر بر اثر اصابت تركشی به دستش مجروح شد و با همان دست گچ گرفته در جبهه ذوالفقاریه حاضر شد، به عنوان فرمانده عملیات سپاه در آن منطقه حماسه‌ای جاوید را رقم زد. با طرح او تپه‌های «مدن» كه محل دیده‌بانی دشمن بر جاده آبادان بود تصرف شد و دشمن پس از عملیات به وسیله تیربار مستقر بر روی تپه‌ای رزمندگان را هدف قرار ‌داد و رضا با شجاعت درصدد انهدام آن برآمد اما خود نیز هدف تک تیرانداز قرار گرفت و در تاریخ 25/2/1360 صدای اذان شهادت را از مأذنه خاك خونین رنگ جبهه ذوالفقاریه شنید و اذن لقای یار را دریافت كرد.

تپه های مدن پس از افتخار آفرینی شهید موذنی به نام این شهید بزرگوار تغییر نام یافت.

خلاصه گزارش عملیات :
نام عمليات : شيخ فضل الله نوري
زمان اجرا : 25/2/1360
مكان اجرا : جبهه جنوبي جنگ – تپه هاي مدن و شهيد موذني در شمال منطقه آبادان
تلفات دشمن : 170 كشته ، اسير و زخمي
ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش
اهداف عمليات : انهدام توان دشمن در محور شهيد موذني

نقشه عملیات

عمليات شهيد مدني
عمليات شهيد مدني در بيست و هفتم شهريور ماه 1360 ، به منظور انهدام توان رزمي دشمن در منطقه عمومي سوسنگرد ، به صورت محدود صورت گرفت .

پيشروي به سوي سوسنگرد :
در اين يورش كوتاه مدت ، نيروهاي سپاه و ارتش توانستند با ياري يكديگر ، ضمن 2 كيلومتر پيشروي و جلوبردن مواضع خودي ، 50 دستگاه تانك دشمن را منهدم و 1690 تن از نيروهاي دشمن را كشته ، زخمي و اسير نمايند .
عملیات شهید مدنی از جمله عملیاتهای محدود جنگ ایران و عراق می‌باشد که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران و در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۶۰ و در منطقه شرق کرخه و محور سوسنگرد-اهواز به اجرا درآمد.

هدف عملیات

هدف از این عملیات تحقق کامل اهداف از پیش تعیین‌شده عملیات طراح بوده که محقق نشده بود. به دلیل آنکه پیشروی عناصر لشکر زرهی ارتش در عملیات طراح ناقص بوده و این نقصان باعث شده بود که قسمتی از جناح جنوبی لشکر ۹۲ زرهی ایران زیر آتش دیده‌بانی عراق قرار بگیرد، قدرت هرگونه تحرک از این نیرو گرفته شده‌بود و هر روزه موجبات تلفات سنگینی به نفرات و تجهیزات تیپ۳ این لشکر را فراهم آورده بود. در همین راستا فرمانده لشکر ۹۲ از قرارگاه مقدم که مرکز فرماندهی عملیاتهای ارتش در جبهه جنوبی بود درخواست کرد تا دستوری به لشکر ۱۶ زرهی نیروی زمینی ابلاغ شود و آن لشکر در کرانه جنوبی کرخه تا پل سابله پیشروی و با از بین بردن مواضع عراق، جناح جنوبی لشکر ۹۲ را از دید و تیر مستقیم ارتش عراق دور نگهدارد.

این عملیات آخرین اقدام محوری ایران در سال اول جنگ به شمار می‌رفت که هدف از آن تثبیت مواضع نیروهای عراقی در غرب کرخه و جلوگیری از پیشروی بیشتر آنها بود.

شرح عملیات

علی‌رغم مخالفت لشکر۱۶ زرهی با این درخواست، قرارگاه مقدم دستور اکید و لازم‌الاجرایی را مبنی بر اجرای عملیات در سریعترین زمان ممکن صادر کرد. لذا عملیات شهید مدنی در دو مرحله و طی سه روز طراحی و درنهایت اجرا شد.

فرمانده لشکر ۱۶ زرهی دلیل مخالفت خود را کمبود شدید مهمّات و نبود آتش توپخانه بیان کرده‌بود.

بررسی مشترك
در تاريخ 24 شهريور ماه 1360 طرح عملياتي شهيد مدني مورد بررسي مشترك فرمانده لشكر 16 زرهي و فرمانده سپاه پاسداران منطقه قرار گرفت و با توجه به مشكلات موجود و پيشنهاد لشكر 16 زرهي، زمان عمليات شهيد مدني 27 شهريور ماه تعيين شد.

در اين زمان فشار دشمن در جبهه كرخه كور افزايش يافته بود و توپخانه هاي دشمن با زير آتش گرفتن مواضع تيپ 3 لشكر 16 زرهي تلفاتي به آن وارد مي كردند، نيروهاي عراقي تلاش مي كردند تا در سازمان براي رزم و گسترش نيروهاي ايراني اختلال به وجود آورند و زمان تك را به تاخير اندازند.

در روز 27 شهريور ماه تك تيپ 55 هوابرد در شرق دهلاويه آغاز شد. دشمن نيز متقابلا به مواضع تيپ يك لشكر 16 زرهي كه در جنوب مواضع تيپ 55 پياده گسترش يافته بود تك كرد و تك لشكر 16 زرهي را مختل كرد و در منطقه تيپ، 55 پياده احتياط خود را وارد عمل كرد. در طول روز نيز چندين بار به مواضع لشكر 16 هجوم آورد كه به توسط يگان هاي خودي رفع شد.

در بعدازظهر همان روز دشمن با تمام توان خود به جناح چپ تيپ يك زرهي تك زد و تا ساعت 19 هجوم دشمن به شدت ادامه داشت و نيروهاي عراقي موفق شدند تا به منطقه گردان 176 مكانيزه رخنه كنند. لشكر 16 زرهي در تلاش براي سد كردن رخنه ايجاد شده و ترميم خط پدافندي، نيروي احتياط لشكر را كه فقط 6 دستگاه تانك داشت را وارد عمل كرد.

لشكر 16 زرهي ضمن گزارش اين وقايع به قرارگاه مقدم نيروي زميني در جنوب تلاش كرد تا بااستفاده از تيپ يك زرهي و گردان 202 سوار زرهي و 176 مكانيزه و رزمندگان گروه جنگ هاي نامنظم شهيد چمران مواضع از دست رفته را از دشمن باز پس گيرد و خط پدافندي را ترميم كند.

تلفات و ضايعات

در يكم مهر ماه 1360 آخرين تلاش براي باز پس گيري مواضع از دست رفته توسط تيپ يك لشكر 16 زرهي و رزمندگان از ژاندارمري و سپاه و گروه جنگهاي نامنظم شهيد چمران، به عمل آمد در اين عمليات تلفات و ضايعات زيادي به نيروهاي دشمن وارد شد و حدود 190 نفر از آنان به اسارت رزمندگان دلير اسلام درآمدند.

دستاوردها

از مهمترين دستاوردهاي عمليات غرب سوسنگرد درگير شدن نيروي دشمن در اين جبهه و كاهش فشار و توجه او به منطقه عملياتي شرق كارون بود اين امر موجب تسهيل در اجراي عمليات موفقيت آميز ثامن الائمه كه موجب شكسته شدن حصر آبادان شد.

بعد از عمليات شهيد مدني، خطوط پدافندي منطقه عملياتي حميديه، سوسنگرد و تپه الله اكبر تا زمان اجراي عمليات طريق القدس كه دو ماه بعد و در اوايل آذر ماه 1360 اجرا شد بدون تغيير باقي ماند و نبردهاي پراكنده تغييري در اين جبهه به وجود نياورد.

خلاصه گزارش عملیات :
نام عمليات : شهيد مدني
زمان اجرا : 27/6/1360
مكان اجرا : منطقه عملياتي سوسنگرد
تلفات دشمن : 1690 كشته ، زخمي و اسير
ارگان هاي عمل كننده : نيروهاي زميني ارتش و سپاه
اهداف عمليات : انهدام توان رزمي و نيروهاي دشمن

نقشه عملیات

روز هشتم مهر ماه سال 1359 مصادف با 20 ذيقعده سال 1400 و برابر با نهمين روز آغاز رسمي تجاوز رژيم بعثي عراق به خاك ايران اسلامي ، در جبهه قواي خودي حادثه اي منحصربفرد و تعيين كننده اتفاق افتاد. در اين روز وضعيت رقت بار و بسيار خطرناك نيروهاي ايراني كماكان ادامه يافت. خرمشهر همچنان در خطر سقوط قرار داشت و آبادان و اهواز زير آتش سنگين ارتش بعث عراق بر خود مي لرزيد. نيروي زميني عراق با يك خيز بلند موفق شده بود خود را به اهواز نزديك كرده و محور سوسنگرد-حميديه را در خطر سقوط قرار دهد. با از دست رفتن اين محور ، كار اهواز تمام بود و بايد خوزستان را تحويل متجاوزين مي گرديد.فضايي از ياس و اضطراب در سراسر شهر و ميان نيروهاي خودي سايه افكنده بود. در همين اوضاع، انبار مهمات لشكر92زرهي اهواز به طرز مرموزي منفجر شد. صداي هولناك انفجار و به دنبال آن پرتاب گلوله‌هاي توپ، موشكهاي كاتيوشا و … به داخل شهر، اين شايعه را ايجاد كرد كه نيروهاي عراقي وارد اهواز شده‌اند و شهر در آستانه سقوط است. اين مساله با توجه با توجه به نزديك شدن قواي عراقي به اهواز، بسيار جدي تقلي مي‌شد و به طوريكه جو شهر را كاملا متشنج كرده و واوضاع را بهم ريخته بود. اين در حالي بود كه انفجارها و صداي آن، ضايعاتي از جمله چندين سقط جنين را سبب شد. خلاصه اوضاع به قدري نگران كننده بود كه از امام كسب تكليف شد. ايشان در جواب فرموده بودند: «گر جوانان اهواز مرده‌اند؟!» سخن تگان دهنده امام به گوش مسئولين سپاه خوزستان رسيد و به دنبال آن برادراني كه حضور داشتند و يا امكان دسترسي به آنها بود، در محل سپاه اهواز (نزديك فلكه چهار شير) گرد آمدند. بچه‌ها كه تعدادشان از 23 نفر تجاوز نمي‌كرد، در دو ستون به خط شده و فرمانده سپاه خوزستان (برادر شمخاني) شروع صحبت كرد: «مرگ رسيده است، از چه مي‌ترسيد؟ ما سالياني بود كه خطاب به امام حسين (ع) مي‌گفتيم: «يا ليتنا كنامعك» و «فافوز فوزا عظيما» اين جملات كه قرنها از سوي پدران ما و سپس توسط ما به عنوان يك آرزو تكرار شده است، امروز امكان جامه عمل پوشاندن به آن فرا رسيده است. ما به امام حسين (ع) تاسي مي‌كنيم، هر كس مي‌خواهد بماند و هر كس مي‌خواهد برود. ما براي مقابله با دشمن جز اسلحه كلاش و چند آر پي جي، چيز ديگري نداريم…» در پايان صحبت، به دليل روشنايي روز مفهومي نداشت كه هچون شب عاشورا چراغها خاموش شود، به همين خاطر گفته شد براي پنج دقيقه چشمانمان را مي‌بنديم تا هر كس مي‌خواهد برود خجالت نكشد، وقتي چشمها گشوده شد همه مشاهده كردند كه هيچكس حاضر به رفتن نشده است. با فرا رسيدن شب و اضافه شدن چند نفر ديگر از بچه‌ها، در مجموع 28 نفر به فرماندهي برادر غيور اصلي به سمت دشمن حركت كردند. بچه‌ها تا سه راه حميديه را با ماشين رفتند و با پياده شدن در كنار نخلستان، پياده طي مسير كردند و با رسيدن به نزديكي دشمن، بچه‌ها دو نفر، دو نفر و با فاصله 100 متر از يكديگر، در غرب جاده سوسنگرد اهواز مستقر شدند در حاليكه يك تيپ از لشكر 9 زرهي در شرق جاده مستقر بود. زمين شرق جاده مزرعه و غرب آن باغستان بود. بچه‌ها در غرب جاده مسلح به آرپي‌جي 7 در كمين نشستند در حاليكه هيچگونه سنگر و موضع قابل اعتماد وجود نداشت. خط خودي از سه راه حميديه تا گل بهار ادامه داشت و طول آن به حدود 1400 متر مي‌رسيد. در ابتداي خط يك بي‌سيم و در انتهاي آن بي‌سيم ديگري بود. به بچه‌ها گفته شد تا قبل از دستور، هيچگونه عكس‌العملي نشان ندهند. ساعت 4 بامداد از ابتدا و انتهاي خط اجراي آتش به سوي دشمن شروع شد و در پي آن تمام بچه‌ها شليك به سوي تنكهاي عراقي را آغاز كردند. طولي نكشيد كه نيروهاي عراقي شروع به فرار كردند. آنها حتي تعدادي از تانكهاي سالم خود را رها كرده و به عقب‌نشيني پرداختند و بچه‌ها تا گل بهار به تعقيب آنها پرداختند. با توجه به هماهنگي قبلي با هوانيروز، از گل بهار نقش عمده را هوا نيروز به عهده گرفت و تعقيب دشمن را ادامه داد. بخشي از تيپ 3 لشكر 92 ارتش كه در پادگان حميديه مستقر بود نيز به همراهي بچه‌ها به تعقيب نيروهاي فراري ادامه داده و وارد سوسنگرد شدند. در سوسنگرد افراد گروهك خلق عرب دستگير شده و بخشدار و فرمانداري كه توسط عراقيها منصوب شده بودند دستگير و توسط آيه‌ا… خلخالي به اعدام محكوم شدند رزمندگان در ادامه تعقيب دشمن وارد بستان شده و اين شهر نيز آزاد شد و در مجموع نيروهاي عراقي در اين محور حدود 90 كيلومتر عقب‌نشيني كردند. طي شبيخون ابتداي اين عمليات و حمله نخستي كه ضربه اصلي را به دشمن وارد كرد، هيچ يك از بچه‌ها آسيبي نديدند ولي در ادامه عمليات 4 نفر به شهادت رسيدند از جمله برادر مراد اسكندري، از بچه‌هاي منطقه فقير نشين حصير آباد كه به دليل سبك بستن قطارهاي فشنگ به سينه و پشت، به زاپاتا معروف شده بود، هنگامي كه قصد آوردن يك تانك به گل نشسته عراقي را داشت، به محض ورود به تنك با تله‌اي كه نيروهاي دشمن در آن كار گذاشته بودند، شهيد شد. فرمانده عمليات، برادر غيور اصلي، نيز هنگام بازگشت به سوي اهواز به شهادت رسيد. شهيد غيور اصلي مسئوليت آموزش سپاه اهواز را به عهده داشت و در پادگاني كه پس از شهداتش، پادگان شهيد غيور اصلي ناميده شد، بچه‌هاي سپاه را آموزش مي‌داد. پايان اين عمليات را بايد آغازي براي سپاه به شمار آورد.18 ماه بعد و زماني كه فرماندهان جوان سپاه در حال به دست گرفتن سرنوشت جنگ بودند با الگوگيري از «عمليات شهيد غيور اصلي» تاكتيك رزمي سپاه را بنيان نهادند. تاكتيكي كه تقريبا تا پايان جنگ 8 ساله، اصلي ترين عامل عملياتي ايران محسوب مي شد.به اين ترتيب بايد شهيد علي غيور اصلي» را بنيانگذاز روش رزم سپاه دانست. پيكر پاك اين سردار گمنام پس از شهادتش به تهران منتقل شد و در قطعه 24 بهشت زهرا(س) به خاك سپرده شد.روحش با اميرالمومنين محشور باد.